ვერმიკომპოსტი - სასწაული სასუქი

     ვერმიკულტურა გულისხმობს ჭიაყელების კულტურას, ვერმიკომპოსტი მისი ნაწარმია. მის მისაღებად  იყენებენ ნახევრად გადამწვარ ნაკელს, რომელსაც გადაამუშავებენ ჭიაყელის სპეციალურად გამოყვანილი ჯიშებით, როგორიცაა ამერიკული კალიფორნიული და რუსული მოსკოვური ჭიაყელები, რომლებზეც ქვემოთ ვისაუბრებთ.  

   უნდა აღინიშნოს რომ ბუნებაში ველური ჭიაყელა გადაამუშავებს ნაკელს, თუმცა ის არ ითვლება ვერმიკულტურად, რადგან არაა სპეციალურად გამოყვანილი ჭიაყელის მიერ გადამუშავებული. თუმცა ასეთი სასუქიც ისეთივე თვისებებისაა, როგორიც ვერმიკომპოსტი. 

 რაც შეეხება ბიოჰუმუს მასში ნამდვილად შეგვიძლია ვიგულისხმოთ ვერმიკულტურა, რადგან მასში არის დიდი რაოდენობით ჰუმუსი, თუმცა ბიოჰუმუსი შედარებით უფრო ფართო მნიშვნელობისაა, რადგან მის მიღებაში მონაწილეობა შეუძლია მიიღოს არა მარტო კულტურულმა არამედ არაკულტურულმა ჭიაყელამაც.

      ბიოსასუქი შედგება დიდი რაოდენობით მაკრო და მიკროელემენტების,

    მისი ეფექტი მცენარის და ნიადაგის გათვალისწინებით გრძელდება 3 დან 5 წლამდე, როცა მინერალური და სხვა ორგანული სასუქები მესამე წელს ეფექტს კარგავენ. ამასთან აღსანისნავია რომ ვერმიკომპოსტი მცირე რაოდენობითაც საკმარისია, (3 – 5) ტონა ჰექტარზე, როცა ნაკელი 40 - 60 ტონა გამოიყენება 1 ჰექტარზე. მის კიდევ ერთ ღირსებას წარმოადგენს ის რომ არ გააჩნია ადაპტაციის პერიოდი,  განსხვავებით ნაკელისა. მისგან განსხვავებით მასში ანუ გაუვნებელყოფილია  სარეველა მცენარეთა თესლები, რადგან ისინი უკვე გადამუშავებულია. აღსანიშნავია რომ მისი დამზადების ტექნიკა გამორიცხავს  მახრის კვერცხების არსებობასაც, ამიტომაც ფერმერს შეუძლია ნაკლები თანხა და დრო დახარჯოს ჰერბიციდებსა და მუშახელზე. გასათვალისწინებელია რომ, სხვა სასუქებისგანს განსხვავებით

  ამ სასუქის მოქმედება მრავალმხრივია: ავადმყოფობებეის მიმართ კულტურას უმაღლდება იმუნიტეტი, მექანიკური დაზიანების მიმართ  უფრო გამძლე ხდება, ამავდროულად გადარგვის მიმართ მგრძნობელობა უქვეითდება.

    ვერმიკომპოტის საშუალებით მცირდება წყლის აორთქლება, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია გვალვინ რეგიონებში მოსავლის შესანარჩუნებლად. ის დადებითად მოქმედებს ნიადაგის სტრუქტურაზე და აჯანსაღებს მას. ცნობილია რომ ჭიაყელის დატოვებული ხვრელები აუმჯობესებს წყლისა და ჰაერის ცვლის პროცესებს. სწორედ ამიტომაც ,ორ ერთნაირ ნაკვეთზე ჩატარებული ექსპერიმენტის მიხედვით, რომელშიც შეტანილი იყო ვერმიკომპოსტი თუმცა არ ირწყვებოდა უფრო ხარისხიანი და მეტი მოსავალი მოვიდა ვიდრე იქ სადაც გრაფიკით ხდებოდა რწყვა, თუმცა არ იყო შეტანილი ბიოსასუქი. ტენისანი ჰაერის

     მას შეუძლია ჩაანაცვლოს მთელი რიგი სასუქები, თავისი მრავალფეროვანი შემადგენლობის წყალობით. ზოგადად ნიადაგი შედგება მრავალი მცენარისთვის აუცილებელი ელემენტებისგან თუმცა ვერმიკომპოსტისგან  განსხვავებით არ არიან მცენარისთვის შესათვისებელ ფორმაში. მისი შეტანა შეიძლება განუსაზრვრელი რაოდენობით, რასაც არ ექნება არანაირი უარყოფითი შედეგი, რადგან ის 100%-ით ბუნებრივი (ნატურალური) ნივთიერებაა, სხვა სასუქებისგან განსხვავებით არ აბინძურებს ნიადაგს. ნაკვეთში მისი შეტანის შემდგომ რეკომენდებულია რწყვის შემცირება. ჭიაყელას აქვს უნარი ამ მასის გადამუშავებისას მოსპოს სარეველა მცენარის თესლები ასევე მიკრობები (გარდა მცენარისთვის საჭირო მიკროფლორისა). ვერმიკომპოსტის ყოველწლიური გამოყენების შემთხვევაში აღაარა საჭირო სარეველებზე თანხის, დროის და ენერგიის დაკარგვა.  

   სამწუხაროდ საქართველოში არ ხდება მისი იმ დონის პოპულარიზება როგორც საჭიროა. მთელ მსოფლიოში ყოვველწლიურად იზრდება ამ

      მის დასამზადებლად იყენებენ ძროხის ნაკელს რომელიც სტანდარტულად ითვლება. აღსანიშნავია რომ სხვადასხვა ცხოველის პატივი (ნაკელი) ერთმანეთისგან განსხვავდება, როგორც  ქიმიური შემადგენლობით ისე pH – ის დონით. მაგალითად ქათმის სკლინტის (ნაკელის) მჟავიანიობა ბევრად აღემატება კურდღლისას. რაც უფრო დიდხანს განიცდის ნაკელი ფერმენტაციას მით უფრო მეტად აკლდება მჟავიანობა. გაზრდილი მჟავიანობის დაწევა შეიძლება კირქვიანი წყლის დამატებით. იმისთვის რომ ჭიაყელამ ნაკელი გადაამუშაოს ვერმიკულტურის მჟავიანობა ნორმაში უნდა იყოს, მისაღებია  pH 6,5 - 7,5 შუალედში, ყველაზე ოპტიმალურია pH 7. თუ მჟავიანობამ მოიამატებს ჭიაყელები ეცდებიან გაქცევას, რადგან  მაღალ მჟავიან გარემოში იხოცებიან.

      ჭიაყელა ყველაზე პროდუქტიულია  22 ℃ დან 28 ℃ ტემპერატურატორულ შუალედში. ვერმიკულტურის დასამზადებლად იყენებენ ნახევრად გადამწვარ ნაკელს. მის დასამზადებლად საჭიროა:

ჭიაყელის ჯიშები

     ადამიანები დააკვირდნენ ბუნებას და შეამჩნიეს რომ ველური ჭიაყელა გდააამუშავებს ნაკელს და აწარმოებს ძვირფას სასუქს, თუმცა ესეთი ჭიაყელა არ აღმოჩნდა საკმარისი მისი საწარმოო პირობებში გამოსაყენებლად, სწორედ ამიოტომ დაიწყეს ჭიაყელის გაკულტურება და ჯიშების გამოყვანა,

     ვერმიკულტურა გულისხმონბს ჭიაყელების კულტურას, ვერმიკომპოსტი მისი ნაწარმია. მის მისაღებად  იყენებენ ნახევრად გადამწვარ ნაკელს, რომელსაც გადაამუშავებენ ჭიაყელის სპეციალურად გამოყვანილი ჯიშებით, როგორიცაა ამერიკული კალიფორნიული და რუსული მოსკოვური ჭიაყელები, რომლებზეც ქვემოთ ვისაუბრებთ.  

   უნდა აღინიშნოს რომ ბუნებაში ველური ჭიაყელა გადაამუშავებს ნაკელს, თუმცა ის არ ითვლება ვერმიკულტურად, რადგან არაა სპეციალურად გამოყვანილი ჭიაყელის მიერ გადამუშავებული. თუმცა ასეთი სასუქიც ისეთივე თვისებებისაა, როგორიც ვერმიკომპოსტი. 

 რაც შეეხება ბიოჰუმუს მასში ნამდვილად შეგვიძლია ვიგულისხმოთ

      ბიოსასუქი შედგება დიდი რაოდენობით მაკრო და მიკროელემენტების, ვიტამინების, ბუნებრივი ანტიბიოტიკების, ამინომჟავების და სასარგებლო მიკროფლორისგან, რომლებიც აუცილებელია მცენარისთვის. დასრულებული და მშრალი  ვერმიკომპოსტი  წარმოადგენს უსუნო, ფხვიერ შავ მასას განსხვავებით ნაკელისგან. ჭიაყელა საკუთარი საჭმლის მომნელებელი სისტემის საშუალებით ნაკელს ასუფთავებს სარეველათა თესლებისგან, მძიმე მეტალებისგან და მცენარისთვის მავნე მიკრობებისგან. არა აქვს მნიშვნელობა ამ სასუქს ბოსტნეულისთვის იყენებთ თუ ხილისთვის, ის ყველაფერზე ერთნაირად დადებითად მოქმედებს, ყოველგვარი უკუჩვენების გარეშე. მისი გამოყენებისას მოსავლიანობა იზრდეაბა 30%–70% ით ამავდროულად პროდუქტის ხარისხიც ისე უმჯობესდება, რომ მისი გაყიდვა მანამდე არსებულ ფასზე უფრო ძვირადაც შეიძლება

    მისი ეფექტი მცენარის და ნიადაგის გათვალისწინებით გრძელდება 3 დან 5 წლამდე, როცა მინერალური და სხვა ორგანული სასუქები მესამე წელს ეფექტს კარგავენ. ამასთან აღსანისნავია რომ ვერმიკომპოსტი მცირე რაოდენობითაც საკმარისია, (3 – 5) ტონა ჰექტარზე, როცა ნაკელი 40 - 60 ტონა გამოიყენება 1 ჰექტარზე. მის კიდევ ერთ ღირსებას წარმოადგენს ის რომ არ გააჩნია ადაპტაციის პერიოდი,  განსხვავებით ნაკელისა. მისგან განსხვავებით მასში ანუ გაუვნებელყოფილია

  ამ სასუქის მოქმედება მრავალმხრივია: ავადმყოფობებეის მიმართ კულტურას უმაღლდება იმუნიტეტი, მექანიკური დაზიანების მიმართ  უფრო გამძლე ხდება, ამავდროულად გადარგვის მიმართ მგრძნობელობა უქვეითდება.

    ვერმიკომპოტის საშუალებით მცირდება წყლის აორთქლება, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია გვალვინ რეგიონებში მოსავლის შესანარჩუნებლად. ის დადებითად მოქმედებს ნიადაგის სტრუქტურაზე და აჯანსაღებს მას. ცნობილია რომ ჭიაყელის დატოვებული ხვრელები აუმჯობესებს

     მას შეუძლია ჩაანაცვლოს მთელი რიგი სასუქები, თავისი მრავალფეროვანი შემადგენლობის წყალობით. ზოგადად ნიადაგი შედგება მრავალი მცენარისთვის აუცილებელი ელემენტებისგან თუმცა ვერმიკომპოსტისგან  განსხვავებით არ არიან მცენარისთვის შესათვისებელ ფორმაში. მისი შეტანა შეიძლება განუსაზრვრელი რაოდენობით, რასაც არ ექნება არანაირი უარყოფითი შედეგი, რადგან ის 100%-ით ბუნებრივი (ნატურალური) ნივთიერებაა, სხვა სასუქებისგან განსხვავებით არ აბინძურებს ნიადაგს. ნაკვეთში მისი შეტანის შემდგომ რეკომენდებულია რწყვის შემცირება. ჭიაყელას აქვს უნარი ამ მასის გადამუშავებისას მოსპოს სარეველა მცენარის თესლები ასევე მიკრობები

   სამწუხაროდ საქართველოში არ ხდება მისი იმ დონის პოპულარიზება როგორც საჭიროა. მთელ მსოფლიოში ყოვველწლიურად იზრდება ამ სასუქზე მოთხოვნა. ეს სასწაული სასუქი ქართველებისთვისაც უკვე ხელმისაწვდომია, რადგან მას სოფელ კრწანისში უკკვე ამზადებენ.

      მის დასამზადებლად იყენებენ ძროხის ნაკელს რომელიც სტანდარტულად ითვლება. აღსანიშნავია რომ სხვადასხვა ცხოველის პატივი (ნაკელი) ერთმანეთისგან განსხვავდება, როგორც  ქიმიური შემადგენლობით ისე pH – ის დონით. მაგალითად ქათმის სკლინტის (ნაკელის) მჟავიანიობა ბევრად აღემატება კურდღლისას. რაც უფრო დიდხანს განიცდის ნაკელი ფერმენტაციას მით უფრო მეტად აკლდება მჟავიანობა. გაზრდილი მჟავიანობის დაწევა შეიძლება კირქვიანი წყლის დამატებით. იმისთვის რომ ჭიაყელამ ნაკელი გადაამუშაოს ვერმიკულტურის მჟავიანობა ნორმაში უნდა იყოს, მისაღებია  pH 6,5 - 7,5 შუალედში, ყველაზე

      ჭიაყელა ყველაზე პროდუქტიულია  22 ℃ დან 28 ℃ ტემპერატურატორულ შუალედში. ვერმიკულტურის დასამზადებლად იყენებენ ნახევრად გადამწვარ ნაკელს. მის დასამზადებლად საჭიროა: ჭიაყელა, ნაკელი და რამდენიმე ყუთი, რომელთა ძირებზეც ბადე იქნება რომ ჭიაყელამ შეძლოს ახალ ყუთზე გადანაცვლება. მის დასამზადებლად საჭიროა ყუთების ერთმანეთზე დაწყობა. დაბლითა ყუთის ზირში ჩაეფინება თივა რომელიც ზედმეტ წყალს გაატარებს.  საჭიროა მისი ჩრდილში დადგმა რომ არ გაიქცნენ ჭიაყელები, ასევე მიწის თხელი  3-4 სმ ფენის ზემოდან გადაყრა, რომ არ მოხდეს წყლის და  აზოტის აორთქლება. იქიდან გამომდინარე რომ ჭიაყელა ტენის მოყვარულია  მომავალი ვერმიკულტურა არ უნდა გამოშრეს წყლისგან.  რეკომენდებულია ქვედა ყუთის ქვეშ დავდოთ სადგამი სადაც ზედმეტი წყალი დაგროვდება. არა რეკომენდებული მიწასთან პირდაპირი კონტაქტი რადაგან შეიძლება თხუნელამ  და მახრამ დაიწყონ ჭიაყელების განადგურება.  

ჭიაყელის

     ადამიანები დააკვირდნენ ბუნებას და შეამჩნიეს რომ ველური ჭიაყელა გდააამუშავებს ნაკელს და აწარმოებს ძვირფას სასუქს, თუმცა ესეთი ჭიაყელა არ აღმოჩნდა საკმარისი მისი საწარმოო პირობებში გამოსაყენებლად, სწორედ ამიოტომ დაიწყეს ჭიაყელის გაკულტურება და ჯიშების გამოყვანა, საუბარია წითელი კალიფორნიული და რუსულ -მოსკოურ ჰიბრიდზე. მათ აქვთ უფრო დიდი ზომები შესაბამისად მეტს მუშაობენ. ამავდროულად ახასიათებთ სინელე და ნაკელის თანმიმდევრულად გადამუშავება და ნაკლები მიგრირება ქვედა ფენებში. აღსანისნავია რომ მოსკოურ ჰიბრიდს შეუძლია უფრო დაბალ ტემპერატურას გაუძლოს ვიდრე ამერიკულს. თუ არაა შესაძლებლობა სპეციალურად გამოყვანილი ჯიშების ყიდვის, მაშინ შეგიძლიათ გამოიყენოთ ჩვეულებრივი ქართული ჭიაყელა, თუმცა კი პროდუქტი იგივე იქნება ქიმიური შემადგენლობის თვალსაზრისით, თუმცა მას ვერ დააერქმევა ვემიკომპოსტი ,რომელიც მხოლოდ კულტურული ჯიშებით მიიღება. უნდა ითქვას რომ  ველური ქართული ჭიაყელის გამოყენება უფრო მეტი რაოდენობით დაგჭირდებათ ვიდრე უცხოურის. აქვე ავღნიშნოთ რომ,

ავტორი: დაბით ცაცაბაშვილი
 Fermeri.Ge ©