აქ თავმოყრილია სოფლის მეურნეობისა და ეკონომოკის სხვა და სხვა სექტორებში დასაქმებულ როგორც კერძო პირთა, ასევე ყველა ტიპის ეკონომიკური გაერთიანებებისა და კომპანიების საქმიანობის ამსახველი წერილობითი, ფოტო და ვიდეო მასალები. ჩვენი პორტალის ამ გვერდზე მომხმარებელი ასევე შეიტყობს ბევრ საინტერესო ფაქტს მსოფლიო ბიზნეს ისტორიიდან, თუ რა გზა განვლეს და როგორ ვითარდებოდნენ ის თანამედროვე, დახვეწილი, სრულყოფილი და მაღალტექნოლოგიური საწარმოები ან კორპორაციები, რომელთა ნაწარმისა თუ მომსახურების გარეშე წარმოუდგენელია ჩვენი დღევანდელი ყოფა-ცხოვრება. თქვენ ასევე შეიტყობთ მრავალ საინტერესო ფაქტს იმ ბუმბერაზი ადამიანების ცხოვრებიდან, რომელთა სახელებიც დაკავშირებულია ამ მსოფლიო ბრენდების დაბადებასთან.
საიტის ადმინისტრაცია ასევე გაცნობებთ რომ, ჩვენი რესურსის ყველა დარეგისტრირებულ მომხმარებელს ეძლევა საშუალება არა მხოლოდ გაეცნოს აქ შეგროვილ მასალებს, არამედ თავადაც მოამზადოს და გამოაქვეყნოს სტატია, ინტერვიუ, რეპორტაჟი, როგორც საკუთარი, ასევე სხვა კონკრეტული მეურნეობის ან წარმოების და მათში დასაქმებული პირების შესახებ.
მასალას უნდა დაერთოს ავტორის რეალური გვარი და სახელი (გამოჩნდება საიტზე) ასევე ელ-ფოსტა და აქტიური ტელეფონის ნომერი. (არ ჩანს საიტზე) თუ მასალა გადმობეჭდილია სხვე საინფორმაციო საშუალებებიდან-აუცილებლად მიუთითეთ წყარო. ამ პირობების დაუცველობის შემთხვევაში მასალა იქნება დაწუნებული ადმინისტრატორის მიერ და არ გამოქვეყნდება საიტზე.
თარიღი  - 24-10-2020
ხორბალი
თამამად შეიძლება ითქვას რომ კაცობრიობის ყოველდღიური რაციონი მარცვლოვანი კულტურების გარეშე, განსაკუთრებით ხორბლის, წარმოუდგენელია. მისგან გამომცხვარი პური მთელ რიგ ქვეყნებში მათ შორის საქართველოში სუფრის განუყოფელი ნაწილია. ის არის ასევე წეს ჩვეულებათა შესასრულებელი უმთავრესი სიწმინდეც - (ზიარება). ქართული ხორბალი იფქლი, იხსენიება დაბადებისა და სახარების თარგმნილ და ორიგინალურ ძეგლებში, გიორგი მერჩულეს თხზულებებში.
ჩვენთვისსაამაყოა რომ საქართველო ხორბლის (ლათ:Tritikum) ქვეყანაა და მისი ევოლუციის გენოცენტრს წარმოადგენს წინა აზიაში, ზოგი მოსაზრებით კი მთელ მსოფლიოში.
საქართველოში აღწერილი და რეგისტრირებულია ხორბლის 144 სახეობის და ჯიშ-პოპულაციის მეტად დიდი მრავალფეროვნებაა. რომელთაგან გამოსარჩევია 14 ბუნებრივი წარმოშობის სახეობა (ჯიში ადამიანის გამოყვანილია სახეობა კი ბუნებაში არსებობს): მონოკოკუმი (T.monococum), დიკოკუმი (T.dicocum), ჩელტა ზანდური-ტიმოფეევი (T.timopheevi), გეორგიკუმი(T.georgicum), ქართლიკუმი(T.carthlicum), დურუმი(T.durum), თურგიდუმი(.Tturgidum), პოლონიკუმი(T.polonicum),
(პ.ნასყიდლიშვილი, 1983 წ).
მახობელი (Cephalaria Syriaca)
ის არის ერთწლოვანი ველური მცენარე. ცნობილია რომ ჩვენი წინაპრები ხორბალთან ერთად ფქვავდნენ მახობელს, რომელიც ადილობრივ ხორბლის ნათესებში იყო გავრცელებული. ის ხორბალთან ერთად გამოლეწვის შემდეგ ერეოდა ხორბლის თესლს და ამგვარი ფქვლისგან გამომცხვარ პურს ,,მახობელიან პურს’’ ეძახდნენ.
მახობელი აუმჯობესებს პურის თვისებებს მაგალითად: სასიამოვნო გემოს, სუნს და შესამჩნევ სირბილეს მის ქერქსა და გულს, თანაც ახანგრძლივებდა მის შენახვის პერიოდს. ცნობილია რომ მახობელი პურს ანიჭებს სპეციფიურ მოლურჯო შეფერილობას. ეს მცენარე ერთი პერიოდი გამქრალი იყო ნათესებიდან რადგან მოიშალა ტრადიციული ჯიშების თესვა. თურქი მეცნიერების კვლევებში აღნიშნულია რომ მახობელის თესლი გამოყენებულია როგორც ექსტრაქტული დანამატი, რადგან შეიცავს ეთერზეთებს.
აღსანისნავია რომ ის ძირითადად გვხვდება ხორბლის ნათესებში, ნაკლებადა ქერსა და უფრო ნაკლებად ჭვავში. ის ბარში უფრო კარგად ხარობს. მისი თესლი ზომითაც და ფორმითაც ძალიან წააგავს ხორბალს ამიტომაც მისი ამორჩევა სათესლე მასალიდან
ჩელტა ზანდური (T.timopheevii Zhuk), რაჭულად
,,არჯან ხორბალი’’ რაც გამძლეს ნიშნავს
ის (ფართო თავთავიანი ზანდური) ქართული ენდემური კილიანი ხორბალია. ეს ჯიში მსოფლიოს გენეტიკოსტთა და სელექციონერთა ყურადრების ცენტრშია და დაწვრილებით დამუშავების ობიექტია. აშშ-ში, ავსტრალიაში, კენიაში, იაპონიაში, ინგლისში, არგენტინაში, და სხვა ქვეყნებში მისი მონაწილეობით მიღებულია ხორბლის მრავალი ახალი ფორმა და შესანიშნავი ჯიში. სტაინველდი (Steinwedel), ტიმსტაინი (Timstein), მენგავი (Mengavi), ლეპარდი (Lepard, SRPC 67), მელანოპუს 5, მელანოპუს 6, მელანოპუს 7 და სხვ.
ჩელტა ზანდური ხასიათდება საერთო გამძლეობით ყველა სახის დაავადების მიმართ. ამ სახეობის გამო საქართველო მიჩნეულია იმუნური ხორბლის სამშობლოდ. გარდა მაღალი იმუნიტეტისა ჩელტა ზანდური ამტანია არახელსაყრელი
ჰექსაპლოიდური ზანდური (T.zhukovskyi )
1960 წელს ვ. მენაბდემ და ა. ერიციანმა ზანდურის პოპულაციაში აღმოაჩინეს ორმოცდაორ ქრომოსომიანი ფორმა, რომელიც მიჩნეულ იქნა ცალკე სახეობად -(T.zhukovskyi) სახელწოდებით. ის სოკოვანი დაავადებების მიმართ გამოირჩევა მაღალი იმუნიტეტით. მუხრანის ვაკეზე გამოცდისას ჩელტა ზანდურს 25-30 სმ-ით აღემატება
რბილი ხორბალი (aestivum L.)
ის შედარბით ახალ სახეობად არის მიჩნეული, მაგრამ ის ხორბლის ძირითადი ფონდია დედამიწაზე. ნ. ვავილოვის მიხედვით, ჩვეულებრივი აესტივუმი (vulgare aestivum) საოცრად უნივერსალურია და კოსმოპოლიტად გვევლინება პ. ჟოკოვსკის თანახმად, ხორბლის სხვა სახეობათა არეალი რბილი ხორბლის საეერთო არეალში ინთქმება.
ქართული რბილი ხორბლის ფორმათა ფონდი შიქმნა მათი მოყვანის მეტად განსხვავებულ ბუნებრივ- ისტორიულ პირობებში. ცნობილია: საგაზაფხულო და საშემოდგომო, ცვენადი და არაცვენადი, მკვრივთავთავიანი და ფაშართავთავიანი, მსხვილმარცვლიანი და წვრილმარცვლიანი, ფქვილისებრი და რქისებრი მარცვლის კონსტიტენციის მქონე ადრეული და საგვიანო, ზამთარგამძლე და არაგამძლე,
ქართლის თეთრი დოლის პური
ის ადგილობრივი ჯიშია. ქართლის თეთრი დოლის პური ერთ დროს ყველაზე მეტად იყო გავრცელებული ქართლსა და გარეკახეთში. პოპულაციის ძირითად ბირთვს წარმოადგენს სახესხვაობა (aestivum), როგორც მისი შემადგენელი ნაწილი, თანაც ზოგჯერ საკმაო ოდენობით, გვხვდება წითელთავთავიანი სახესხვაობა ფერუგინუმი (ver. Ferrugineum). ღერო საშუალო სიმაღლის აქვს, რომელიც წვრილი და ნაზია. მიდრეკილია ჩაწოლისადმი, რაც დამახასიათებელია ამ პოპულაციისათვის. წვება ერთი მიმართულებით არ იბურდება და არ ტყდება. თავთავი მოკლე ან საშუალო ზომისაა (7-10სმ), ვიწრო, ძირითადად თითისტარისებრი. თავთუნის ღერაკი ვიწროა, ღია ყვითელი პრიალა ზედაპირით. ფხები თავთავის სიგრძისაა, საკმაოდ ნაზი და გადაშლილი, დაბლობ ზონაში - შედარებით უხეში. მისი მარცვალი მჭიდროდაა მოთავსებული ყვავილის კილებში, რაც აძნელებს მის გალეწვას, არა ცვენადია. 1000 მარცვლის მასა მერყეობს 25-30 გრამის ფარგლებში.
მახა (T.macha Dekaper.)
ტერმინი მახა ქართული დამწერლობაში პირველად გვხვდება სულხან-საბა ორბელიანის ლექსიკონში, მაგრამ უძველესი, პირველადი სახეობაა. ხორბალი მახა, ლ.დეკაპრელევიჩისა და ვ.მენაბდის მიხედვით, შიძლება განხილულ იქნეს, როგორც პროტოტიპი და როგორ ,,ცოცხალი წინაპარი’’ კულტუირული სახესხვაობებისა. მახა ველური და კულტურული ხორბლის ნიშნების მატარებელია. ლ. დეკაპრელევიჩი მახას განიხილავს, როგორც კრებითს და მისგან გამოყოფს ორ სახეობას: თუბალიკუმ (T.tubalicum Dekapr.) - გვაწა (კენტეხელა, წვრილი) და იმერეთიკუმი (imereticum Dekapr.) ჩელტა მახა. მახა თუბალიკუმი პოლიმორფული (სხვადასხვა ფორმის) სახეობაა, რომელსაც განეკუთვნება კიდევ 10 სახესხვაობა, რომლებიც განსხვავდებიან ფხიანობით, შებუსვით, თავთავის ფერით და სხვ. მათგან გამოსარჩევია - ლეჩხუმიკონი (var.letshchumicum Dekapr. Et men) - თავთავი შეუბუსავი, თეთრი, ფხიანი. რაც შეეხება ჩელტა (ფართო თავთავიან) მახას ახასიათებს: უფხოობა, მოკლე, მკვრივი,
იფქლი (ლათ: T. aestivum)
დასავლეთ საქართველოს ადგილობრივი ჯიშია, ძირითადად გავრცელებულია რაჭა-ლეჩხუმში, მაგრამ გვხვდება დასავლეთ საქართველოს, სხვა მთიან ზონებშიც. პოპულაციას ახასიათებს მსხვილ თავთავიანი ფორმები. თავთავი მრავალ თავთუნიანია, თავთუნი კი მრავალ ყვავილიანი და მრავალმარცვლიანი. თავთუნის კილი ოვალურია, მოკვეთილი მხრით. მცენარე განვითარებულია მძლავრად: ღერო მაღალი და მსხვილია, შედარბით გამძლეა
კოლხური ასლი (T.georgicum Dekapr).
დასავლეთ საქართველოს (რაჭა-ლეეჩხუმი) ენდემური სახეობა. მისი სუფთა ნათესი იშვიათი იყო, მინარევად იყო ხორბალ მახასთან. ხორბლის ეს სახეობა ხალხში არაა ცნობილი ხალხური სახელწოდებით. რაჭა-ლეჩხუმის ნათესებში პირველად აღმოაჩინა ვ.სუპატაშვილმა და აღწერა (T. Dicoccum)-(ასლი) სახესხვაობად. მას აქვს მხოლოდ ორი სახესხვაობა 1)სუპატაშვილის ხვამლი (var. Chvamlicum Supat). რაც ძირითადი სახესხვაობაა- თავთავი ფხიანია, შეუბუსავი თეთრი. 2)მენაბდეს წითელი (var. rublidum Men)-თავთავი ფხიანია შეუბუსავი. მახას წარმოქმნაში ქართული ასლის მონაწილეობა ექსპერიმენტულად დაასაბუთა ალ.გორგიძემ. კოლხური ასლი საკმაოდ დიდი მნიშვნელობა აქვს ახალი სასელექციო მასალის მიღებისთვის.
დიკა (T.carthlicum)
დიკა საქართველოს ენდემია, ქართულ წერილობით
ასევე საყურადღებო ჯიშებია: ქართლის წიტელი დოლი, ახალციხის წითელი (მესხური) დოლის პური, მთა-ტყის დოლის პური, თიანეთური დოლის, კახური დოლის პური, ხულუგო, რაჭულა, ლაგოდეხის გრძელ თავთავა, გომბორულა, ცერულესცენს 19- 28, დოლის პური 35-4, ძალისურა 35-3, დოლის პური 18-46, კახი-8, მოწინავე,
კომენტარის დამატება
|
რომელი ფაქტორები აბრკოლებენ ფერმერული მეურნეობების განვითარებას